دتکتور اعلام حریق

دتکتور اعلام حریق وسیله یا ابزاری است که برای تشخیص وجود یک شی یا ماده خاص طراحی شده است. در اصطلاح آتش نشانی دتکتور به وسیله ای گفته می شود که توسط آن می توان حریق یا اثرات جانبی آن مثل دود و حرارت را تشخیص داد.

دتکتورهای اعلام حریق نخستین خط دفاع در برابر حریق‌اند. تشخیص به‌موقع دود، حرارت یا شعله توسط دتکتور، باعث فعال‌سازی سیستم اعلام حریق و کاهش خسارت جانی و مالی می‌شود. انتخاب درست نوع دتکتور، نصب طبق استاندارد و نگهداری منظم، کلید عملکرد قابل‌اطمینان سیستم اعلام حریق است. این صفحه به‌صورت کامل و مرتب انواع دتکتورها، محل نصب، نحوه تست، کاربردها، نکات خرید و قیمت‌ها را بررسی می‌کند تا در فرآیند خرید و نصب دتکتور اعلام حریق تصمیم‌گیری آگاهانه داشته باشید.

دتکتور چیست؟

دتکتور اعلام حریق وسیله‌ای است که یکی از شاخصه‌های وقوع حریق (مانند دود، افزایش دما یا تابش شعله) را تشخیص می‌دهد و پیام هشدار را به پنل مرکزی یا آلارم محلی می‌فرستد. دتکتورها از نظر نوع حسگر (دودی، حرارتی، شعله‌ای و غیره) و از نظر معماری سیستم (متعارف یا آدرس‌پذیر) دسته‌بندی می‌شوند.

انواع دتکتور آتش نشانی

در ادامه به معرفی انواع دتکتورهای اعلام حریق خواهیم پرداخت.

دتکتور حرارتی

دتکتورهای حرارتی ساختار ساده ای دارند که متناسب با ساختارشان سرعت واکنش پایین تری دارند. این دتکتورها به تغییرات دما حساس هستند و با تغییر ناگهانی فعال می شوند. همچنین محدوده پوشش دهی آن ها کم است اما ارزان هستند و قابلیت اطمینان بیشتری دارند.

دتکتور حرارتی به افزایش دما یا رسیدن دما به نقطهٔ آستانه واکنش نشان می‌دهد. انواع متداول:

• حرارتی ثابت (Fixed Temperature): اعلام هشدار وقتی دما به مقدار مشخصی برسد.
• حرارتی افزایشی (Rate-of-Rise): اعلام هشدار وقتی نرخ افزایش دما از حد مشخص بالاتر رود.

کاربرد: محیط‌های پرگردوغبار، موتورخانه‌ها، آشپزخانه‌های صنعتی و مکان‌هایی که دود دائمی یا بخار وجود دارد و دتکتور دودی مناسب نیست.

دتکتور دودی

جزء یکی از رایج ترین دتکتورها است. به دود ناشی از حریق حساس است. سرعت واکنش، پوشش دهی و قیمت آن بیشتر ولی اطمینان کمتری نسبت به دتکتور حرارتی دارد. دتکتور دودی بر اساس مکانیسم عملکرد به چهار نوع دتکتور دودی نوری، یونیزاسیون، بیم دتکتور و دتکتور دودی مکشی تقسیم می شود.

دتکتور دودی متداول‌ترین نوع برای منازل، ادارات و فضاهای عمومی است. این دتکتورها با تشخیص ذرات معلق دود، هشدار اولیه را فعال می‌کنند. دو تکنولوژی رایج در دتکتور دودی وجود دارد:

• فتوالکتریک (نوری): حساس به دود ناشی از اشتعال کند و دودزا (حریق‌های دودی). برای فضاهای مسکونی و راهروها مناسب است.
• یونیزاسیون: حساس به ذرات ریز دود ناشی از آتش‌های شعله‌ور؛ پاسخ سریعی دارد اما در برخی شرایط احتمال آلارم کاذب بیشتر است.

نکات نصب: دور از منابع بخار و آشپزخانه نصب گردد یا از مدل‌هایی با تاخیر/فیلتر استفاده شود تا آلارم کاذب کاهش یابد.

دتکتور شعله ای

این نوع دتکتور آتش نشانی، امواج الکترومغناطیس نور آتش را دریافت می کند و به آن واکنش نشان می دهد. دتکتور شعله ای در چندین نوع حساس به مادون قرمز و فرابنفش و ترکیبی از این دو در بازار موجود است که بسته به نوع آن به طیف خاصی از امواج حساس است. قیمت دتکتور شعله به دلیل واکنش بسیار سریعی که دارد زیاد است. زاویه دید این دتکتورها 120 درجه است.

دتکتور شعله‌ای تابش نور شعله (در طیف IR، UV یا ترکیبی) را تشخیص می‌دهد. این دتکتورها مخصوص فضاهای صنعتی و فرآیندی هستند که ممکن است شعله بدون دود رخ دهد.

مزایا: تشخیص بسیار سریع شعله حتی در مراحل اولیه.
ملاحظات: باید نوع طیف و حساسیت را مطابق محیط انتخاب کرد تا آلارم کاذب کاهش یابد.

دتکتور مولتی (ترکیبی)

گاهی به جای یک سنسور در یک دتکتور آتش نشانی از دو سنسور استفاده می شود که موجب ایجاد دتکتور ترکیبی می شود. دتکتورهای ترکیبی از قبیل دتکتورهای دودی حرارتی و دتکتور گازی حرارتی هستند.

دتکتورهای چندمعیاره ترکیبی از حسگرهای دود، حرارت، CO یا حتی لرزش و شعله را در یک واحد ادغام می‌کنند تا دقت تشخیص افزایش یابد و آلارم‌های کاذب کاهش یابد.

مزایا: تشخیص جامع‌تر و قابلیت تنظیم برای محیط‌های پیچیده.

بیم دتکتور (Beam Detector)

سیستم بیم شامل فرستنده و گیرنده است و برای پوشش فضاهای بزرگ یا سقف‌های بلند مناسب است. یک بیم می‌تواند سقف یک سالن یا سوله را در فاصلهٔ زیادی پوشش دهد.

مزایا: پوشش مؤثر فضاهای وسیع با تعداد کم تجهیزات.
معایب: نیاز به تراز دقیق، حساس به موانع و شرایط نوری خاص.

دتکتور مکنده

سیستم‌های مکنده با مکش مداوم هوا از طریق شبکهٔ لوله‌ها و نمونه‌گیری، امکان تشخیص بسیار زودهنگام دود را فراهم می‌کنند. مناسب برای اتاق‌های سرور، مراکز داده، موزه‌ها و فضاهای حساس.

ویژگی‌ها: حساسیت بسیار بالا و قابلیت تنظیم آستانهٔ هشدار در چند سطح.

دتکتور گازی و CO

این دسته برای تشخیص گازهای قابل اشتعال و مونوکسیدکربن طراحی شده‌اند و معمولاً در کنار سیستم اعلام حریق نصب می‌شوند، به‌ویژه در آشپزخانه‌ها، کارگاه‌ها و محیط‌های صنعتی.

مقایسه انواع دتکتور

در جدول زیر به مقایسه انواع دتکتور خواهیم پرداخت.

محل نصب دتکتورهای آتش‌نشانی (اعلام حریق)

دتکتورها بسته به نوعشان (از جمله دودی، حرارتی، گازی یا شعله‌ای) شرایط نصب متفاوتی دارند که در بخش‌های جداگانه به آن‌ها پرداخته شده است. اما به طور کلی، موارد زیر برای نصب دتکتورها رعایت می‌شود:

• دتکتورهای خودکار باید به طور مستقل و در نقاطی نصب شوند که برای همه قابل دسترسی باشند.

• بهتر است دتکتورها در مکان‌هایی قرار گیرند که در معرض دید همگان باشند و از نصب آن‌ها در سقف‌های کاذب خودداری شود.

• تعداد دتکتورها و فاصله بین آخرین دتکتور تا پنل اعلام حریق توسط کارخانه سازنده تعیین می‌شود.

• فاصله دتکتورها از مسیرهای هوایی نباید کمتر از ۱۰۰ سانتی‌متر باشد.

• در صورتی که ارتفاع سقف کاذب بیش از ۸۰ سانتی‌متر باشد، نصب سقف کاذب ضروری است.

• اگر فاصله پارتیشن یا دیوار کاذب تا سقف کمتر از ۲۰ سانتی‌متر باشد، در فاصله ۵۰ سانتی‌متری از هر طرف پارتیشن یک فضای جداگانه محسوب شده و باید برای هر بخش دتکتور جداگانه نصب شود.

• در صورتی که فاصله پارتیشن تا سقف کمتر از ۳۰ سانتی‌متر باشد، دتکتورها باید حداقل در فاصله ۵۰ سانتی‌متری آن نصب شوند.

• فاصله دتکتورها از منابع نور باید حداقل دو برابر ارتفاع منبع نور باشد.

• فاصله دتکتورها از درب‌های ورودی و خروجی آسانسورها نباید بیش از ۱۵۰ سانتی‌متر باشد.

• در فضاهای پرخطر مانند آشپزخانه، دتکتورها باید در شعاع ۵.۳ متری نصب شوند.

• در انبارها یا پارکینگ‌های آپارتمانی اگر انبارها به صورت ردیفی باشند، دتکتورها باید در فاصله ۵۰ سانتی‌متری از انبار و هر ۸ متر نصب شوند؛ اما اگر به صورت مجموعه باشند، دتکتور باید در مسیر ورودی نصب شود.

• اگر سقف دارای گچبری باشد و ارتفاع آن بیش از ۵۰ سانتی‌متر باشد، برای هر بخش باید دتکتور جداگانه نصب گردد.

محل نصب بر اساس نوع دتکتور:

• دتکتور دودی: معمولاً روی سقف و در مرکز اتاق نصب شود؛ از نزدیک‌ بودن به دریچه‌های تهویه، پنجره یا منابع بخار اجتناب کنید.
• دتکتور حرارتی: نزدیک منابع گرما یا در محیط‌های دارای گردوغبار نصب شود؛ ارتفاع نصب باید طبق دستورالعمل سازنده تعیین شود.
• بیم دتکتور: در دو نقطه مقابل یکدیگر تراز شوند؛ از وجود موانع در مسیر بیم جلوگیری کنید.
• آسپیریشن و مکنده: شبکهٔ لوله‌ها طوری طراحی شود که جریان هوا از تمامی نقاط حساس نمونه‌گیری کند.
• نصب باید مطابق استانداردهای ملی و بین‌المللی و دستورالعمل سازنده صورت گیرد تا احتمال آلارم کاذب یا عدم عملکرد کاهش یابد.

نحوه سیم‌کشی دتکتور آتش‌نشانی

دتکتورها به دو دسته سیم‌کشی نیاز دارند؛ یکی برای اتصال به برق اصلی و دیگری برای ارتباط با پنل کنترل مرکزی. دتکتورهای آتش‌نشانی معمولاً دارای پل‌های مثبت و منفی هستند و می‌توان آن‌ها را در هر نقطه‌ای از مدار، چه ابتدای خط، وسط یا انتها قرار داد. مهم است که دتکتورها به صورت سری (متوالی) به هم متصل شوند. سیم‌کشی دتکتورها به شکل موازی انجام می‌شود و مقاومت انتهای خط (End of Line Resistor) روی پایه آخرین دتکتور نصب می‌شود تا صحت عملکرد سیستم تضمین شود.

تست عملکرد صحیح دتکتور

1. آزمایش ماهانه: دکمهٔ تست روی دتکتور را فشار دهید تا عملکرد پایه‌ای بررسی شود.
2. تست میدانی (Functional Test): برای دتکتور دودی از اسپری تست دود یا دستگاه تستر استفاده کنید؛ برای دتکتور حرارتی تست دما یا شبیه‌سازی افزایش دما انجام شود.
3. بازرسی و سرویس سالانه: شامل تمیزکاری، بررسی اتصالات، کالیبراسیون و تست پنل مرکزی.
4. ثبت سوابق نگهداری: کلیه عملیات تست، تعمیر و تعویض در پروندهٔ نگهداری ثبت شود تا سابقهٔ دقیق داشته باشید.

نحوه تست عملکرد دتکتورها

برای اطمینان از عملکرد صحیح دتکتورها، باید مدار را در سه حالت مختلف آزمایش کرد: حالت باز، اتصال کوتاه و شبیه‌سازی وقوع حریق.

• در دو حالت اول (مدار باز و اتصال کوتاه) با باز کردن مدار یا ایجاد اتصال کوتاه، چراغ Fault مربوط به آن زون روشن می‌شود.

• برای شبیه‌سازی آتش‌سوزی، دو ترمینال زون به یک مقاومت ۴۷۰ اهمی متصل می‌شوند که باعث افزایش جریان شده و پنل اعلام حریق در وضعیت هشدار قرار می‌گیرد و چراغ قرمز مربوط به آن زون روشن می‌شود.

قیمت دتکتور اعلام حریق

قیمت دتکتور به عوامل زیر بستگی دارد: نوع (دودی، حرارتی، شعله‌ای، بیم، مکنده)، آدرس‌پذیر یا متعارف بودن، برند (سایان، ورتُن، تسلا، زیتکس، آریاک، سنس و غیره)، قابلیت‌های ترکیبی و خدمات پس از فروش. دامنهٔ قیمت می‌تواند از نمونه‌های اقتصادی و ساده تا سیستم‌های تخصصی و گران‌قیمت متغیر باشد. در انتخاب، کیفیت، گارانتی و پشتیبانی فنی را بر قیمت صرف اولویت دهید.

مجموعه آراد حریق ارائه دهنده بهترین کالاهای اعلام حریق با بهترین کیفیت و قیمت بوده و به سراسر ایران ارسال دارد. شما میتوانید محصولات مورد نیاز خود را از آراد حریق تهیه کنید.

خرید دتکتور اعلام حریق

در ادامه به نکات مهم هنگام خرید دتکتور آتش‌نشانی اشاره خواهیم کرد.

• تشخیص نیاز: ابتدا نوع فضای خود و ریسک‌های موجود را مشخص کنید.
• نوع سیستم: متعارف برای پروژه‌های کوچک، آدرس‌پذیر برای پروژه‌های بزرگ و حساس.
• استاندارد و گواهی: از محصولات دارای استانداردهای معتبر و برگهٔ مشخصات فنی استفاده کنید.
• قابلیت تست و نگهداری: دسترسی آسان برای سرویس و تعویض فیلتر/حسگر را درنظر بگیرید.
• خدمات پس از فروش و گارانتی: از شرکت‌هایی با پشتیبانی فنی و شبکهٔ خدمات گسترده خرید کنید.
• برندها: در بازار جهانی و ایران برندهای مطرح متعدد وجود دارند؛ انتخاب برند معتبر ریسک خرابی و آلارم کاذب را کاهش می‌دهد.

شما میتوانید برای خرید دتکتور اعلام حریق از طریق سایت اقدام کرده یا با مجموعه آراد حریق در تماس باشید. برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره قبل از خرید با شماره های درج شده در سایت تماس حاصل کنید.

سوالات متداول درباره دتکتور اعلام حریق

در ادامه به سوالات متداول درباره دتکتور اعلام حریق پاسخ می‌دهیم.

۱. دتکتور دودی بهتر است یا حرارتی؟
بستگی به محیط دارد. برای فضاهای مسکونی و اداری دتکتور دودی مناسب‌تر است؛ برای محیط‌های پرگردوغبار یا دارای بخار مداوم (مانند آشپزخانه یا موتورخانه) دتکتور حرارتی یا ترکیبی مناسب‌تر است.

۲. سیستم متعارف بهتر است یا آدرس‌پذیر؟
برای ساختمان‌های کوچک و محدود، سیستم متعارف اقتصادی‌تر است؛ برای ساختمان‌های بزرگ، مراکز تجاری یا صنعتی که نیاز به شناسایی دقیق نقطهٔ هشدار دارند، سیستم آدرس‌پذیر توصیه می‌شود.

۳. چند وقت یک‌بار باید دتکتورها را تست کرد؟
تست ماهانه (آزمایش دستی) و سرویس/بازرسی تخصصی سالیانه توصیه می‌شود. در محیط‌های حساس ممکن است فواصل سرویس کوتاه‌تر باشد.

۴. چه دتکتوری برای سوله با سقف بلند مناسب است؟
بیم دتکتور یا دتکتورهای خطی/آسپیریشن که برای سقف‌های بلند و فضاهای وسیع طراحی شده‌اند مناسب‌اند.

۵. آیا دتکتور بی‌سیم قابل اعتماد است؟
دتکتورهای بی‌سیم برای مکان‌هایی که کابل‌کشی دشوار است مناسب‌اند؛ اما باید از عملکرد باتری، کیفیت فرکانس/آنتن و سازگاری با پنل مرکزی مطمئن شد و از برندهای معتبر استفاده کرد.

جمع‌بندی و توصیه‌های نهایی

• برای انتخاب دتکتور، ابتدا شرایط محیطی و نوع کاربری را به‌دقت تحلیل کنید.
• در فضاهای حساس از دتکتورهای آسپیریشن یا ترکیبی استفاده کنید تا تشخیص زودهنگام و کاهش آلارم کاذب حاصل شود.
• کیفیت، انطباق با استانداردها و خدمات پس از فروش را بر قیمت صرف ترجیح دهید.
• نصب باید توسط تکنسین مجرب و براساس دستورالعمل سازنده و استانداردها انجام شود؛ تست و نگهداری منظم را در برنامهٔ نگهداری قرار دهید.